Với các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh, kho vận (logistics) là một phần quan trọng không thể thiếu trong hoạt động của doanh nghiệp. Thế nhưng, có một thực tế là chi phí logistics ở Việt Nam đang rất cao, chiếm khoảng 20.9% GDP, cao hơn nhiều so với mức trung bình của thế giới (15%). Thậm chí, cước phí vận chuyển hàng hóa nội địa còn cao hơn đi nước ngoài. Như lời Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng từng phát biểu: “Chi phí vận chuyển một container hàng hóa từ cảng Hải Phòng về Hà Nội đắt gấp ba lần so với từ Hàn Quốc, Trung Quốc về Việt Nam”.
Vậy tại sao nghịch lý ấy lại có thể xảy ra? Những phân tích dưới đây sẽ trả lời cho câu hỏi này.
Có 3 phương thức vận chuyển hàng hóa được các doanh nghiệp Việt Nam sử dụng hiện nay gồm vận chuyển bằng đường biển, vận chuyển bằng đường sắt và vận chuyển bằng đường bộ. Trong đó, vận chuyển bằng đường biển có chi phí thấp nhất (chỉ bằng ⅓ cước phí vận chuyển bằng đường bộ) nhưng cơ sở hạ tầng và hệ thống cảng biển lại chưa thể đáp ứng được yêu cầu và chỉ phù hợp với một số tỉnh, thành. Hình thức vận chuyển bằng đường sắt có cước phí rẻ cũng không được các doanh nghiệp coi trọng vì chất lượng dịch vụ còn nhiều bất cập và cơ sở hạ tầng ngày càng xuống cấp, chưa thể đáp ứng nhu cầu. Do đó, phương thức vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ trở thành lựa chọn của hầu hết các doanh nghiệp.
Tuy nhiên, chi phí vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ hiện nay còn khá cao. Nếu so sánh với chi phí vận chuyển hàng đi các nước như Mỹ, Châu u thì cước phí vận chuyển hàng Bắc Nam còn cao gấp vài lần. Một câu chuyện điển hình đã được nêu ra tại hội nghị “Cắt giảm chi phí logistics để nâng cao chuỗi giá trị nông sản Việt” vừa diễn ra tuần qua, đó là cước phí vận chuyển 1 container tôm từ TPHCM đi Hà Nội là 80 triệu đồng. Trong khi chi phí chuyển 1 container tôm từ Việt Nam sang Mỹ chỉ 40 triệu đồng và sang Nhật chỉ 15 triệu đồng.
Một trong những nguyên nhân chính được chỉ ra đó là do chi phí cầu đường quá cao. Theo tính toán của Hiệp hội Vận tải hàng hóa TPHCM, ngoài các loại phí cố định thì phí cầu đường BOT còn cao hơn cả chi phí nhiên liệu cho cùng một quãng đường vận chuyển vì các trạm thu phí dày đặc. Theo nhận xét của ông Nguyễn Văn Chánh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hàng hóa TPHCM thì xung quanh các cửa ngõ TPHCM, từ QL1A về Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh hay các tỉnh miền Tây đều có trạm thu phí, đa phần nằm trên các tuyến đường độc đạo gây tốn kém cho doanh nghiệp.
Còn theo Hiệp hội Logistics Việt Nam từng công bố thì trong các chi phí của ngành logistics, chi phí nhiên liệu chỉ chiếm 30% đến 35%, trong khi phí BOT dao động từ 15% đến 30%. Đặc biệt, trong bảng liệt kê các chi phí vận chuyển hàng hóa đường bộ còn có thêm 5% “phí tiêu cực”. Đó cũng là nguyên nhân giải thích tại sao dù giá xăng dầu giảm nhiều, cước phí vận chuyển hàng hóa của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ vận tải gần như vẫn “đứng yên”.
Vậy làm cách nào để giảm cước phí vận chuyển hàng hóa mà không ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp?
Hiện nay, chi phí vận tải chiếm 40 – 60% tổng chi phí logistics. Do đó, việc cắt giảm chi phí vận chuyển hàng hóa đóng vai trò quan trọng trong việc cắt giảm chi phí logistics.
Chi phí vận chuyển thường phụ thuộc vào thời gian, quãng đường và giá trị, khối lượng hàng hóa. Ngoài ra, chi phí vận hành của hoạt động vận tải cũng ảnh hưởng đến chi phí vận tải. Đó là lý do tại sao có sự chênh lệch về cước phí vận chuyển hàng hóa giữa các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ vận tải. Vì vậy, bên cạnh cải tiến kết cấu hạ tầng giao thông, đặc biệt là hệ thống BOT thì để giảm chi phí vận tải, doanh nghiệp vận tải cũng cần nâng cao chất lượng dịch vụ, xây dựng quy trình vận chuyển chuyên nghiệp để giảm chi phí vận hành.
Đối với doanh nghiệp có nhu cầu vận chuyển, nếu chưa đủ tiềm lực để xây dựng đội ngũ kho vận chuyên nghiệp thì nên lựa chọn phương án dịch vụ thuê ngoại nhằm tận dụng tính chuyên chuyên nghiệp của các nhà cung cấp dịch vụ vận chuyển. Khi lựa chọn đối tác vận tải, doanh nghiệp nên cân nhắc lựa chọn phương thức vận tải và nhà cung cấp dịch vụ vận chuyển phù hợp với nhu cầu để tối ưu chi phí. Ngoài ra, doanh nghiệp nên áp dụng một số cách thức sau để tiết kiệm chi phí vận chuyển hàng hóa khi có nhu cầu cao:
- Cân nhắc các hãng vận chuyển địa phương, gần kho hàng, kho phân phối
- Ký hợp đồng lâu dài để được giá ưu đãi và ổn định giá lâu dài
- Tính toán tất cả các chi phí vận chuyển trước và sau khi thanh toán
- Kiểm soát hàng hoàn trả (nếu có)
- Đàm phán mức cước dựa trên sự tăng trưởng trong tương lai
- Kiểm toán các hóa đơn
Chi phí vận chuyển hàng hóa nội địa và chi phí logistics cao ảnh hưởng khá nhiều đến chi phí doanh nghiệp. Điều đó khiến cho giá bán sản phẩm tăng lên, làm giảm mức cạnh tranh. Vì thế, về lâu dài, doanh nghiệp cần có phương án tối ưu chi phí phù hợp để nâng cao giá trị cạnh tranh của mình.
