So sánh vận chuyển đường bộ và đường sắt

Nội dung cập nhật ngày 04/11/2025 bởi Vận Tải Phượng Hoàng

So sánh vận chuyển đường bộ và đường sắt – phân tích chuyên sâu từ góc nhìn thực chiến & định hướng tối ưu cho doanh nghiệp (case thực tế – bối cảnh vận tải tại Việt Nam)

Trong bối cảnh thị trường logistics Việt Nam thay đổi nhanh chóng cùng với áp lực về chi phí – tốc độ giao hàng – trải nghiệm khách hàng – và xu hướng tối ưu chuỗi cung ứng ngày càng đề cao tính hiệu quả thực tế, câu hỏi “nên chọn vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ hay vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt” là câu hỏi không bao giờ cũ. Đặc biệt với doanh nghiệp sản xuất, thương mại, xuất nhập khẩu, eCommerce, ngành máy móc, hàng công nghiệp, hàng container – thì việc lựa chọn sai phương thức vận chuyển có thể khiến doanh nghiệp “mất tiền không cần thiết”, “lỗ chi phí vận hành theo tuần”, hoặc thậm chí tạo sự chậm trễ dẫn đến mất khách hàng – mất hợp đồng.

Điều thú vị là — tuy câu hỏi này ai cũng hỏi — nhưng 95% doanh nghiệp lại chỉ trả lời theo kiểu “vận chuyển đường bộ nhanh hơn, vận chuyển đường sắt rẻ hơn”. Đó mới chỉ là bề mặt.

Thực tế đúng — sâu — và chính xác — là lựa chọn phương thức vận chuyển không phải chọn 1 trong 2, mà là phải ghép đúng 2 lại với nhau theo mô hình hybrid line-haul + last-mile — như các chuỗi logistics lớn trên thế giới đang làm (Amazon – Cainiao – JD).

Nhưng trước khi đi đến kết luận “hybrid là best”, ta cần phân tích từng yếu tố cốt lõi – từ tốc độ; chi phí; linh hoạt tuyến; độ ổn định; mức phù hợp loại hàng; yêu cầu door to door; tác động ESG; xu hướng hạ tầng VN; và đặc biệt – thực tế doanh nghiệp Việt đang tối ưu theo phương thức nào.

Bài viết này sẽ đi sâu phân tích – theo tư duy quyết định & tư duy vận hành thực tế, không phải kiểu định nghĩa sách vở.

Và trong bài, sẽ có case thực tế từ Vận Tải Phượng Hoàng — doanh nghiệp đang triển khai mô hình kết hợp rail + road trên tuyến Bắc – Nam — để doanh nghiệp có thể hình dung một đơn vị Việt Nam đã hiện thực hóa logic tối ưu này như thế nào, chi phí giảm ra sao, lead-time giữ được như thế nào, và khách hàng B2B đang tối ưu dòng tiền bằng cách chuyển từ 100% trucking sang tổ hợp rail + trucking ra sao.

1) Vận chuyển đường bộ – ưu điểm thật và hạn chế thật (đã “thực chiến”)

Vận chuyển đường bộ – truck / xe tải / xe đầu kéo / xe thùng / xe mui / xe cont – là hình thức vận chuyển chiếm tỷ trọng lớn nhất Việt Nam – không phải vì chuyên môn — mà vì nó “linh hoạt tuyệt đối”.

Đường bộ có thể:

• chạy bất kỳ giờ nào

• chạy bất kỳ tuyến nào

• rẽ – tránh – đổi tuyến – thay đổi theo yêu cầu

• vào tận kho của doanh nghiệp

• vào tận hẻm – tận xưởng – tận bãi

• không phụ thuộc booking slot như rail

Đây là sức mạnh cực lớn của road: linh hoạt.

Nhưng cost trên mỗi tấn-km của đường bộ luôn cao hơn đường sắt — đó là đặc tính cấu trúc — không thay thế được — vì đường bộ:

• tiêu hao nhiên liệu nhiều hơn theo tải

• lái xe cần được trả theo thời gian thực

• xe càng chạy xa thì càng tốn mòn – bảo trì – lốp

• rủi ro kẹt xe / cấm đường / ùn ứ

Tức — road mạnh ở linh hoạt; yếu ở chi phí / tấn-km.

Đó chính xác là lý do tàu hỏa vẫn còn tồn tại và không thể bị thay thế hoàn toàn.

2) Vận chuyển đường sắt – lợi thế gốc là chi phí thấp

Nếu road là linh hoạt – thì rail là ổn định + rẻ.

Rail vận hành theo lịch trình cố định — ít lệch thời gian hơn — ít rủi ro tắc nghẽn — ít ảnh hưởng thời tiết.

Các chuỗi supply chain lớn (kể cả tại VN) đang dùng rail như “trục chính” và trucking như “mạch nhánh”.

Cấu trúc rail phù hợp:

• container nguyên

• hàng nặng

• hàng đi xa tuyến Bắc – Nam

• hàng đi từ Nam Trung Bộ – Miền Bắc – Đông Bắc

• hàng xuất – nhập – cross border China – VN

Và rail có một điều mà road không thể có: chi phí tấn-km thấp đến mức doanh nghiệp tăng volume càng lớn thì càng lợi.

Hạn chế duy nhất của rail là: không có “door-to-door thẳng 100%”.

Rail đưa tới ga — sau đó vẫn phải dùng road pickup / delivery 2 đầu.

Tức -> rail không thể thay road — mà rail + road mới là mô hình tối ưu.

3) Kết luận cốt lõi nhất: không chọn một trong hai – mà phải kết hợp

Đây là điều mà nhiều chủ doanh nghiệp / chủ kho / chủ supply chain manager chưa “click” trong tư duy.

Road tốt nhất cho last-mile.

Rail tốt nhất cho line-haul.

Nên mô hình tối ưu nhất = Rail line-haul + Road first/last-mile.

Đây là mô hình Amazon đang dùng tại US – JD đang dùng tại China – Shopee đang dùng tại Indo.

Việt Nam cũng như vậy.

Và hiện tại — Vận Tải Phượng Hoàng tại VN đang triển khai đúng mô hình này.

4) Case thực tế: mô hình dịch vụ của Vận Tải Phượng Hoàng

Vận Tải Phượng Hoàng không bán từng phương thức vận chuyển rời rạc.

Phượng Hoàng bán giải pháp kết hợp:

• line-haul bằng đường sắt Bắc – Nam (rail)

• pickup/delivery bằng đường bộ (road)

Khách hàng gửi hàng tại Phượng Hoàng không cần tự ghép chuyến — không cần tự gom cont — không cần tự booking rail — tất cả được gom – ghép – tối ưu volume — và doanh nghiệp nhận được giá thấp hơn so với chạy toàn tuyến bằng trucking.

Đó chính là lý do nhiều khách hàng B2B chuyển từ 100% road -> hybrid mà giảm 15 – 30% chi phí.

Phượng Hoàng triển khai:

• vận chuyển hàng đường bộ toàn quốc

• khai thác container đường sắt

• door-to-door

• hỗ trợ hàng lẻ – hàng kiện – pallet – máy móc – hàng cont

• lịch xuất hàng cố định mỗi ngày

• hợp đồng – hóa đơn đầy đủ

Điểm mạnh chính: không để khách hàng phải “tự chia bài” giữa rail và road.

Phượng Hoàng chia bài – lựa tuyến – chọn tổ hợp – tối ưu.

Khách hàng chỉ trả FE tổng — thấp hơn trucking.

5) Kết luận bài – “điểm chốt quyết định”

• Nếu cần tốc độ + linh hoạt: road

• Nếu cần tối ưu chi phí tuyến dài: rail

• Nếu cần tối ưu tổng thể: Hybrid & giao cho đơn vị có kinh nghiệm triển khai rail+road.

Hiện nay, Vận Tải Phượng Hoàng là một trong những đơn vị tại Việt Nam đang triển khai mô hình kết hợp này thành công — và giúp khách hàng business tiết kiệm chi phí thực.

Đừng trả tiền dư cho tuyến trucking full distance nếu hàng bạn phù hợp rail line-haul.

Hãy chọn phương án thông minh.

Hãy chọn mô hình đúng — thay vì chỉ chọn phương tiện.

Và nếu doanh nghiệp đang cần báo giá — demo số — estimate cost — tối ưu tuyến — thì bạn có thể liên hệ Vận Tải Phượng Hoàng để được tư vấn trực tiếp trên case thực tế của ngành hàng bạn.